Phố cây bàng. Tản văn của Nguyễn Thị Lan

Nguyễn Thị Lan

Tản văn

Thân yêu tặng phố Quang Trung

.

       Phố cây bàng của tôi, một con phố cổ có cách đây hàng thế kỉ. Phố dài khoảng vài trăm mét. Đầu phố là một ngã tư, cuối phố có đường xe lửa cắt ngang. Gọi là phố cây bàng bởi vì ngày ấy trồng hai bên hè phố hầu hết là bàng. Thị xã hồi đó các con phố thường trồng sấu hoặc bàng. Hai cây ấy chịu được gió bão, dễ tỉa mà lại cao tuổi thọ.

Suốt tuổi thơ và thanh thiếu niên tôi gắn bó với cây bàng. Với tôi cây là kỉ niệm đặc biệt của thời thơ ấu. Mỗi mùa cây khoác một màu. Bắt đầu bằng màu xanh nõn trong mùa xuân ấm áp. Rồi hè sang màu xanh thẫm của lá đan xen nhau tỏa bóng rợp mát cả dãy phố. Sang thu lá bàng đỏ như giát đồng. Cây bàng cuối năm tự nhuộm mình đỏ ối như một ngọn đuốc khổng lồ, đẹp đến huy hoàng rực rỡ. Những chiếc lá lìa cành chao nhẹ đáp xuống, nằm thảnh thơi trên mặt đất làm nên một tấm thảm màu đỏ trên đường phố. Mùa đông, bàng đẹp vẻ khác, một vẻ đẹp khắc khổ mà gan góc, kiêu hãnh. Thân cây trơ trụi, bàng lặng lẽ vươn những cành khô khẳng khiu thâm nâu lên bầu trời xám xịt màu chì.

Ít có cây nào nhiều màu sắc trong năm như vậy. Mùa hè, hoa bàng đẹp làm sao. Những chùm hoa li ti trên búp lá, xanh một màu xanh nhẹ nhàng. Từng bông hoa xinh xắn như những chiếc chong chóng màu xanh tí hon vương trên mái tóc ngày thơ ấu. Hết hè, trái bàng từ màu xanh chuyển sang vàng mơ rồi vàng đậm. Bàng bắt đầu chín. Những trái bàng mũm mĩm từng chùm, hương thơm nhẹ nhàng, ngọt ngào lan tỏa khắp phố, vẫy gọi sự thèm thuồng của bọn trẻ. Hồi đó nhà nào cũng nghèo, trẻ con làm gì được ăn quà. Bàng chín là “quà” của lũ trẻ chúng tôi. Quả bàng chín màu vàng ứng, mượt mà, cắn phập vào, chua chua ngọt ngọt, chan chát. Ngon nhất là quả bàng đào, đứa nào cũng gặm sạch cùi, trơ lại cái hột màu hồng đỏ. Hột bàng còn ngon hơn cả cùi bàng. Bọn trẻ dùng cục gạch đập vỡ vỏ cứng, lấy nhân bỏ miệng, bùi bùi, ngọt ngọt, thơm thơm. Cái nhân bàng dạo đó sao ngon đến vậy. Bây giờ nghe nói ở Huế, ở đảo Phú Quốc kẹo làm bằng nhân bàng là một đặc sản.

Ảnh

Trái bàng ngon nên mùa bàng chín là khoảng thời gian vui vẻ, náo nức trong năm của bọn trẻ. Suốt ngày chúng tôi ngửa cổ lên cây để “khám phá” những quả bàng chín. Từng tốp con trai vác những cây gậy đã được nối dài, kéo nhau hết phố này sang phố khác để chọc bàng. Đầu trần, chân đất, mặt mũi đen bóng nhễ nhại mồ hôi, đứa nào cũng may ô cho trong quần đùi để đựng bàng. Cuối buổi, cậu nào cũng hả hê vì có đầy một “bụng bàng”. Bây giờ cuộc sống đủ đầy, có bao nhiêu thứ quà nên bọn trẻ chẳng thèm mấy quả bàng chát xít ấy. Thế mà ngày xưa với chúng tôi quả bàng thật là ngon.

Tôi yêu cây bàng còn vì cây là “chứng nhân” của một thời một đi không trở lại của cái phố nhỏ quê tôi. Cuộc sống tỉnh nhỏ những năm 50, 60 của thế kỉ trước với nhịp sống chậm thật êm đềm, dễ chịu trong khung trời nhỏ hẹp thân thích cố hữu:

       Nơi đó người ta làm lụng, học hành, buôn bán, yêu đương, sinh con đẻ cái... Nơi đó, dưới bóng bàng cả người lớn và trẻ con có cả một vòm hạnh phúc. Những trưa hè nắng gắt, đám con nít thường quây quần vui chơi dưới bóng mát của cây bàng. Những chiếc tán rất rộng xòe muôn vàn cánh tay thân thiện cho lũ trẻ. Chiều chiều, dưới bóng bàng lũ trẻ lại được bố mẹ lôi ra tắm truồng trước cửa nhà, thật hồn nhiên vô tư mà đến bây giờ nhớ lại tôi không khỏi mỉm cười. Đến bữa chiều, nhà nhà kéo nhau trải chiếu trên hè dưới bóng bàng ăn cơm. Tiếng lách cách dọn mâm, tiếng mời nhau ăn cơm sao mà nồng ấm. Những tối mùa hè oi bức, dưới tán lá bàng râm mát, trẻ con, người lớn cả phố kê phản, trải chiếu nằm ngủ (ngày đó, ít nhà có quạt điện), nửa đêm mưa giông bất chợt lại gọi nhau í ới chạy vào nhà.

       Nửa thế kỉ đã qua đi, phố cây bàng không còn nguyên vẹn như xưa, nhiều cây cũ không còn, người ta đã trồng vào đó những cây xà cừ, cây bằng lăng, cây phượng... Nhiều người của một thời cũng lần lượt ra đi mãi mãi. Căn nhà xưa của cha mẹ tôi giờ đã có chủ khác, đã trở thành căn nhà của kí ức. Chiều nay tôi trở lại phố xưa. Xa phố cây bàng khi mái tóc còn xanh, giờ đã điểm nhiều sợi bạc. Hành trình trở về với tôi là để sống lại những ngày thơ ấu hạnh phúc; để đánh thức trong tôi niềm thương, nỗi nhớ với những gì quý giá nhất, tốt đẹp nhất được cất kín trong mình. Và nhớ lại cũng như một cách nuôi dưỡng tinh thần để tâm hồn mình bớt khô cằn trong xã hội đô thị hiện tại hôm nay...

Văn nghệ, số 33/201