KIM CHUÔNG – THƠ LỤC BÁT VÀ ĐÔI DÒNG CẢM NHẬN

                                        KIM CHUÔNG – THƠ LỤC BÁT

                                        VÀ ĐÔI DÒNG CẢM NHẬN

                                                                                              BÙI THỊ BIÊN LINH

        Thấm thoắt, đã 39 năm,  kể từ ngày chia tay lớp đào tạo, bồi dưỡng những học sinh có năng khiếu sáng tác văn học do Hội Văn học Nghệ thuật Thái Bình tổ chức. Hồi ấy, năm 1976, nằm trong lứa đầu 23 “nhà văn nhí,” tôi được “triệu” về Hội, tham dự liên tục các lớp “học và viết” diễn ra hằng năm vào các tháng Hè.

       Đến được trại viết này, công đầu là tầm nhìn, cái nghĩ với sự quan tâm đặc biệt của Hội Văn học Nghệ thuật Thái Bình. Mà, trước hết, vai trò “thủ lĩnh” là nhà văn Bút Ngữ, một Chủ tịch Hội. Với, nhà thơ Kim Chuông, nhà thơ Lê Bính, hai thi sĩ  được giao nhiệm vụ trực tiếp chăm lo công việc đào tạo, bồi dưỡng của Hội.

       Về với Hội, chạm vào ngưỡng cửa của thế giới văn chương, tôi vui mừng và vinh hạnh được gặp các thầy, các nhà văn tên tuổi như Tô Hoài, Phạm Hổ, Định Hải, Phong Thu và nhiều văn - thi sĩ đang sống và làm việc tại Thái Bình.

      Trước cái cao vời của văn chương, những hình ảnh, hình tượng. Những ngôn từ, kết cấu. Những hình thức, thể loại. Những tư tưởng, cảm xúc. Những thi liệu, thi pháp, nghệ thuật v.v… Sự giản dị hóa những phức tạp từ các khái niệm đến việc làm sáng dậy chiều sâu các giá trị trên mỗi trang viết mà các thầy, các nhà văn “truyền đạo,”đã dần ngấm vào tôi, đã làm tôi “thêm những lần mở mắt.” (*)

        Mỗi thầy, mỗi nhà văn có giọng điệu, dáng vẻ riêng. Song, người tôi nhớ nhiều là Kim Chuông, một thi sĩ đầy mộng mơ, lãng tử (2).

        Với Kim Chuông, chúng tôi quen gọi chú. Bởi, khi về lớp, tôi mới là cô bé lên mười, lớn hơn con gái chú vài ba tuổi, gì đó. Nghe Kim Chuông đọc thơ, nghe chú giảng bài, nhất là nhiều lần nghe các nghệ sĩ trong cơ quan văn học “luận” nhiều về cái đa tình, đa tài của Kim Chuông, nhưng còn bé, chưa hiểu nhiều, tôi chỉ cảm được ở người chú cái “luôn đốt mình, luôn run rẩy và bay bổng” của một nhà thơ.

     Điều làm tôi cảm động nhiều là tình cảm, là tấm lòng của Kim Chuông đối với nhiều bạn trong lớp và đối với riêng tôi. Bởi, dẫu gần 40 năm, tôi vẫn không thể quên, giữa một trưa hè,  Kim Chuông guồng chiếc xe đạp cà tàng về tận Đông La, Đông Hưng, quê tôi để “thẩm tra” năng khiếu văn chương và chọn tôi về lớp. Thế rồi, suốt những ngày xa chưa lần gặp lại, biết tôi sinh ở quê nghèo, bố mẹ, gia đình vất vả, Kim Chuông từng hỏi thăm, lo lắng. Ông bảo, “ Sợ Biển vào miềnNam, công việc, đời sống thế nào? Liệu có vượt lên được những gian nan kia, mà học hành tử tế, mà nên người, để sau này đỡ vất vả hay không?

         Với tất cả tâm tình từ cái Tâm như thế. Với “cái gặp” Kim Chuông qua những bài in rải rác trên các báo mà tôi từng đọc. Với 25 tập sách, trong đó là 16 tập thơ của đời người cầm bút, Kim Chuông đã hiện diện có tới nửa thế kỷ qua, vậy mà hôm nay, tôi mới có trong tay một tập thơ “Và bắt đầu từ tôi” của ông … Tập thơ thật dầy dặn, Kim Chuông gửi tặng tôi trong dịp kỷ niệm “các Búp” gặp nhau sau 39 năm cách mặt.

        Thực tình, tôi đã thức gần trọn đêm dài, say mê đọc tập thơ của Kim Chuông với bao nhiêu cảm xúc.

        Quả là, Kim Chuông, nhà thơ của bốn chục năm trước, nhà thơ của khoảng xa, nhà thơ của gần gũi hôm rày bỗng hiện lên trước mắt tôi, vẫn lung linh một bóng hình như xưa, bóng hình của thi nhân gió mây, lãng mạn. Một Kim Chuông luôn liều lĩnh và mãnh liệt. Với  vẻ “sóng sánh”  rất Kim Chuông. ( Và, chính Kim Chuông lúc nào cũng tự nhận mình là  thế) Tôi thích cái cách dùng từ lẫn cách thể hiện cái chất của Kim Chuông trong thơ. Tôi cũng thích cả cái táo bạo, ngộ nghĩnh đến bộc bạch, hồn nhiên khi đọc :

Người ta khép chặt cửa phòng

Sợ cơn gió lạnh lùa trong áo mềm

Còn tôi ra tận cửa thềm

Cởi khuy áo thả hồn lên cành đào

                              ( Lại viết về tôi )

Hay    Đùng đùng tôi bỏ nhà đi

        Thầy u cứ ngỡ việc gì lớn lao

             Thực tình thì có gì  đâu

    Tôi đi tìm một mái đầu hương chanh ...

( Và lại viết về tôi nữa)

           Thơ Kim Chuông thật giàu hình ảnh. Biểu hiện mạnh và trội hơn là ở thơ lục bát. Qua những dòng lục bát, tôi thấy rõ cái bóng dáng chàng thi sĩ nhà quê thật đam mê,  “ quyết liệt”. Quyết liệt đi theo tiếng gọi của “người tình”, của lời hẹn nào đó. Có lẽ ở đời chẳng nhiều, nhưng chẳng ít những kẻ đùng đùng bỏ nhà ra đi một cách “đa cảm, đa sầu, đa gío mây, hệ lụy,” thậm chí “dở hơi” như thế!

          Bây giờ, đọc những bài thơ trong tập thơ “Và, bắt đầu từ tôi,” người đọc mới thấy thấm cái tài , cái tình của Kim Chuông khiến nhiều người cuốn hút. Lời thơ của Kim Chuông thật giản dị , nó được viết cứ như là tự ngân lên từ cõi sâu nơi trái tim, hồn vía, như chẳng cần trau chuốt mà vẫn cứ vang, cứ bay bổng, du dương. Kim Chuông có nhiều câu thơ hay bởi hồn thơ trẻ trung, bởi cái “ si tình,”  cái “ liều lĩnh”  “ cái đam mê,” phá cách. Cái trở về sự giản dị, quen gần, “cái rất riêng” để đọc lên, làm người ta dễ nhớ. Ví  như  :

Tôi à,  nào có gì cơ

Ai hẹn là đến , ai chờ là đi

Một lời em rất thầm thì

Đủ cho tôi bỏ nhà đi nửa đời

Hoặc                       

Em vừa đến đã về  sao ?

Không cho anh nói câu nào thật ư

Này em, này hãy từ từ

Nói xem như thế là như thế nào? ....

             Là một giáo viên dạy văn cấp III đã nhiều năm, tôi từng giảng và thuộc khá nhiều thơ tình nổi tiếng trong nước và thế giới . Những bài thơ ấy đương nhiên là tuyệt hay. Thế nhưng, thật ít và hiếm “tác giả thơ tình” khiến người đọc vừa cảm nhận được cái nồng nàn, tha thiết lại vừa ngộ nghĩnh, lãng tử “ liều mà duyên”  như những bài thơ tình của Kim Chuông. Thật khó quên những câu thơ ông viết :

                      Tơ non đến thế là cùng

                      Bên em núi đá xem chừng cũng non

                                  Hoặc :

                    Ta va vào ngọn gió mềm

                    Về nhà mất ngủ bốn đêm, ba ngày

Hoặc :

                   Đời còn đâu lắm Thúy Kiều

                         Nên ta đã gặp là theo đến cùng

Hoặc :

Hôm em cúi xuống gội đầu

              Làm tôi chết đuối bên cầu ao quê …

             Có nhiều khi, người đọc phải thốt  lên “ Trời. Kim Chuông, chàng thi sĩ  là thế !” Khi Kim Chuông tự thú :

“Tính tôi nông nổi thật thà

Thấy mây là ngắm , thấy hoa là nhìn

Thấy em xinh đẹp dịu hiền

Là ta làm sóng,  làm thuyền đảo chao” ...

             Thơ tình Kim Chuông  trẻ trung, say đắm bao nhiêu thì những vần thơ suy tư về cuộc sống, lẽ đời. Về tình bạn, tình người của ông cũng thật thâm trầm, da diết và đầy ám ảnh bấy nhiêu.

            Đã nhiều nhà nghiên cứu phê bình có những bài viết ngợi ca về tâm hồn, tài năng của Kim Chuông với phẩm chất lịch lãm, sang trọng, tài năng … Họ viết chân xác và hay lắm. Riêng tôi, tôi thích nhất những bài thơ Kim Chuông viết về mình có tính tự bạch. Những hiện diện thật điển hình và ấn tượng ở mỗi dòng thơ ấy là chân dung Kim Chuông. Một nhà thơ tài hoa trong cách nhìn, cách viết, thật sâu sắc. Một trái tim nhân hậu trong suy tư, cảm nhận. Tôi đã chép  vào sổ tay, vào trí nhớ của mình nhiều câu thơ giàu chiêm nghiệm, lấp lánh của Kim Chuông. Những điều tưởng thật bình thường, ai cũng thấy, cũng gặp, cũng nghĩ, cũng từng trăn trở mà chưa dễ ai nói ra được bằng thơ. Đến khi đọc những dòng Kim Chuông viết, người ta mới “ngộ” ra rằng “ Đây cũng là điều mình từng thấy, từng trăn trở rất nhiều vì nó. Thì đây, những gì nhà thơ đã giúp ta giãi bày nỗi lòng mình qua con chữ thần kỳ, qua thi lệu, qua thần cú, thần tự … Và, trước hết là qua khả năng giải mã bằng đặc điểm đặc thù rất riêng của thi ca, của tài năng thi sĩ. Tôi thật thấm và quý cái “tuyên ngôn” của Kim Chuông dọc lộ trình “thơ và cuộc đời” mà ông  hằng hướng tới. Đó là :

“Hành trình  với biển xa sâu

Con thuyền tôi đó bắt đầu từ Tôi

Đi trong nghìn dặm đất trời

Tôi tìm cho được chính Tôi

                                                              Là gì ? “

            Khát vọng tìm được chính mình để biết rõ, để cảm nhận được mình là ai, là một hành trình đầy trăn trở và diết da, khao khát không chỉ của riêng ai, nên người đọc thấy có mình trong những dòng thơ ấy. Chất triết lí lắng sâu cũng là điều tôi thích ở những câu :

“ Còn tôi đi tới nơi nào

Ngàn con sóng vỗ tan vào bờ xanh”

                                                      Hoặc :

“Còn em với lại còn tôi

Thì còn tất cả em ơi … thì còn “

               Có lẽ, với Kim Chuông, cái da diết, se lòng khi bất chợt  lúc nào ông bỗng nhận ra mái tóc trên đầu đã pha màu muối trắng với nỗi khát khao còn lại :

“ Mai xa vắng bóng trên đời

Còn chăng câu hát của người đang yêu”

Bởi vậy mà :

 Vẫn còn em đấy, anh đây

 Ngàn năm trăng khuyết trăng đầy tìm nhau

Và, cũng bởi cái ý nghĩa lớn lao hơn nữa :

Bạc tiền chưa phải gì đâu

Con tim mới nói chiều sâu hồn người

Nên, bạn bầu ơi ! Người đời ơi  :

Đến như đá ở đất này

Cũng tìm nhau kết bạn bầy làm đôi 

Và :

       Vì đâu người ở bên người

 Lại tìm nhau suốt một đời chưa xong …

            Thế đấy. Cuộc đời là chuỗi thời gian một đi không trở lại . Khi đã qua đến  “bên kia con dốc cuộc đời” ta bỗng trân trọng hơn những giây phút được làm người, được sống trên mặt đất, với những niềm vui buồn, hạnh phúc, khổ đau, để thấm thía hơn những phút giây khắc khoải, những nhớ nhung, hoài niệm. Tôi đã lặng đi trong cảm xúc nao nao, khi nhà thơ nhận ra ý nghĩa ấy. Có lẽ, hơn ai hết, Kim Chuông đã vượt lên cái nghiệt ngã của cõi nhân sinh bằng lẽ sống thật đẹp, thật giàu ý nghĩa.

              Đọc Kim Chuông, tôi luôn có cảm giác ông đã viết nhiều dòng thơ như thể nói hộ tôi, nói hộ rất nhiều người những điều tôi tôn thờ hay day dứt, khát khao mà chính tôi không biết làm cách nào giãi lòng ra được .

             Hôm nay, dù đã gần nửa đời người với bao thăng trầm của kiếp người, chúng tôi, những đứa trẻ thích văn chương trong các thế hệ Búp trên cành vẫn luôn  nhớ về cái lớp Văn, (1976 - 1980) lớp học ban đầu. Nhớ về các chú, các bác, các văn thi sĩ, trong đó có Kim Chuông, một tài năng thơ của Thái Bình, của cả nước, của riêng tôi trong niềm  biết ơn, niềm kính yêu và cảm phục .

------

(1) – Chữ của Kim Chuông

(2) – NXB Hội nhà văn VN, 2015

                                                                    Ngày 30/8/2015

                                             (Đọc thơ Kim Chuông, Kỷ niệm 39 năm, gặp mặt các

                                                  thế hệ “Búp trên cành”tham dự lớp đào tạo bồi dưỡng

                                           sáng tác Văn học của Hội VHNT – Thái Bình, 1976 – 2015)

                                                                         B.T.B.L

Giáo viên Trường THPT Phước Bình, Phước Long, Bình Phước.

                                                                                             ĐT: 0976.492.939