Trở lại vườn xưa. Tản văn của Lê Hà Ngân

Lê Hà Ngân

.

       Tháng Năm chín trên cánh đồng, ửng hồng màu vải chín. Thương tiếng tu hú khắc khoải mãi đồng xa. Nắng ngọt môi em. Nắng bỏng rát màu má gái chưa chồng. Nắng giục giã nhanh tay liềm gặt lượm thóc vàng để kịp tãi giữa sân nắng giòn cong xứ biển.

Chị bần thần ngồi dưới cây mận đỏ mọng thẫn thờ nhớ cái tết Đoan ngọ năm nảo năm nào. Vườn xưa ngát thơm hoa móng rồng dịu ngọt. Cây mít, cây sung tỏa bóng xanh um mà người xưa vẫn bóng chim tăm cá. Nỗi ẩn ức vương mang đến tội tình. Nhớ bức tranh vẽ những quả Lệ Chi tròn căng mọng đỏ treo trên vách gỗ, lòng chị không khỏi rưng rưng. Đã bao lần tu hú tha sắc đỏ trên khắp nẻo đồng quê mà người ấy vẫn không về chốn cũ. Câu chuyện nữ học sĩ Nguyễn Thị Lộ tài hoa nức tiếng kinh thành nơi Lệ Chi Viên cùng Ức Trai tiên sinh với câu chuyện tình máu lệ khiến chị rơi nước mắt. Cứ tới ngày tết Đoan ngọ, chị lại hoài nhớ nỗi niềm xưa.

Chị là con gái duy nhất của cụ đồ nho hay chữ miền chân sóng. Nhìn tháp chuông nhà thờ chơi vơi trong chiều lộng gió, cha chị lại thở dài bởi hoài niệm xa xôi. Ông cử du học tại trời Tây trở về, tiếng Pháp nói như gió, nhưng đạo Khổng sân Trình thì vẫn vương mang. Hoa phù du trái ngọt cũng phù du. Thương cha lặn lội chí lớn không thành nửa đường đứt gánh. Dời viện Hán Nôm, người đàn ông lặng lẽ xách vali sách, trên lưng là đứa con gái nhỏ đang mệt mỏi thiếp ngủ trở lại vườn xưa. Nếp nhà thanh của song thân để lại cùng công việc dịch thuật cũng tạm đủ cho ông cử nuôi con gái thành người. Chị say mê đèn sách trong sự bảo bọc của cha mình. Nếu một chiều kia không gặp người ấy dẫn đám sinh viên mỹ thuật thực tập ùa vào vườn chị, xin được vẽ những bức tranh cây lá vườn quê thì chị cũng chẳng thể thắp lửa lòng vào những mùa hè đẫm nhớ mong thế này.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Lũ sinh viên ngẩn người nhìn chị. Gái quê đằm thắm, ánh mắt trong veo, nụ cười bẽn lẽn. Đôi bàn tay ngọc hái những quả vải đỏ thắm thả vào rổ mây xinh xắn đặt lên cái chõng tre giữa vườn mời khách. Anh ngỡ ngàng trước sự e thẹn của gò má sen ửng hồng. Vườn nhà chẳng có gì, chỉ có chút quả xin mời khách đường xa nếm thử.

Con gái ông cử hay chữ, đối đáp dịu dàng, e lệ. Câu chuyện cứ kéo dài ra với cái tích tết Đoan ngọ. Cái chết của Khuất Nguyên trên dòng sông Mịch La với nguồn gốc tết giết sâu bọ khiến anh ngỡ ngàng. Có chút gì đắm say dâng lên trong lòng anh. Nắng nhạt bên thềm mà anh vẫn không muốn rời bước. Lũ sinh viên mỹ thuật ý tứ bỏ lại thầy với gái quê nơi vườn thanh nắng hạ.

Anh tạ từ ra ngõ. Chị đau đáu trông theo. Chả ai nói với ai câu nào mà ánh nhìn quyến luyến như có duyên với nhau từ tiền kiếp. Cây lá còn đẫm sương, trời chưa kịp bảng lảng bóng hồng cuối trời xa. Chị đã dậy ra vườn nhà lựa hái những lá cây làm thuốc. Hái nắm lá đào cho trẻ nhỏ hàng xóm, lặt những chùm hoa sói hoa nhài ướp trà cho cha. Lá mùng Năm tết Đoan ngọ được hái lúc mặt trời chưa lên quả là thuốc quý. Chị nhanh chân leo lên cây sung sần sùi cổ thụ bên bờ ao, với tay bẻ những chùm sung chíu chít, rồi bất chợt véo von: “Gió đập cành sung/ Gió đánh cành sung/ Chồng một em chịu/ Chồng chung em chẳng nằm…”.

Tiếng hát vút cao trong trẻo vào buổi sớm Đoan ngọ. Chợt có tiếng ai trầm ấm cất lên: “Đói lòng ăn nửa trái sung/ Chồng một thì lấy chồng chung thì đừng”.

Chị hoảng hốt bẽn lẽn, anh đang đứng dưới gốc sung từ bao giờ. Bối rối không biết bước xuống đất bằng cách nào để khỏi rớt xuống mặt ao. Chị nhắm mắt nhảy mạnh, chân chưa chạm đất đã ngã vào vòng tay ấm áp của anh. Cái vòng tay nghiệt ngã ấy đã trói buộc cả quãng đời thanh xuân của chị. Thổn thức nhớ thương của hàng ngàn đêm nước mắt và hàng vạn cái trở mình.

Lễ cúng trên bàn thờ đã được sắp xuống, nếp cái mọng rượu, bánh tro, chè xôi, mận đào đủ cả. Chị bối rối trong ánh nhìn có lửa của anh. Giá vẽ được đặt xuống tự lúc nào. Anh đắm say nhìn chị, đưa bút vẽ người con gái hái vải trong vườn. Cha chị ý tứ xách chiếc vồ ra cây mít cuối vườn muộn quả. Chiếc vồ chậm rãi đập nhẹ vào gốc cây làm phước. Tiếng nhắc nhỏ cây mít cuối vườn như lời đồng dao thấm vào nắng tháng Năm đẫm mật. Cha chị lấy cớ sang thăm bạn làng bên, có lẽ ông đã cố ý tạo thời gian cho bức tranh vườn vải thắm mọng.

Anh để lại bức tranh vườn xưa, vào chiến trường khói lửa mang theo bóng hình người mà anh thương nhớ. Chị trông theo, bao đợi chờ khắc khoải nghẹn ngào. Vâng thì “Chồng một em lấy chồng chung thì đừng…”. Chị lặng lẽ đèn sách bút nghiên rồi đành lòng làm cô giáo trường làng bên người cha già cả đời hi sinh cho con gái. Bao đám dạm hỏi chị đều từ chối. Nắng hạ ơi vẫn đẫm nhớ thương, rưng rưng trên màu mắt gái chưa chồng: “Sen xa hồ sen khô hồ cạn/ Lựu xa đào lựu ngả đào nghiêng”.

Chiều nay nơi vườn xưa, chị đang đắm chìm bên trang sách, chợt ngẩng lên ngỡ ngàng thấy bóng người xưa. Người đàn ông đẹp phong trần, khoác balo Giải phóng quân đang mải ngắm nhìn chị. Nước thời gian rưới tắm trên mái tóc ông điểm bạc. Nét phong sương vẫn không làm mờ phai vẻ anh tú ngày xưa. Nước mắt người thiếu phụ tưởng chừng như quánh khô, bỗng ào như suối. Chị nghẹn ngào trong vòng tay ông. Nín đi em! Anh đã trở lại vườn xưa rồi mà.

Nguồn Tạp chí Văn nghệ Đồng Nai, số 88, tháng 6/2025