“Sự thật về tiếng súng mở màn” – Bút ký của Nguyễn Minh Khiêm

Nói đến cuộc Tổng tiến công và nổi dậy làm nên đại thắng mùa xuân năm 1975 lịch sử, ai cũng khẳng định tầm quan trọng và ý nghĩa lớn lao của trận đánh mở màn Buôn Mê Thuột mùng 10 tháng 3 năm 1975. Nó là then chốt, là chìa khóa mở ra sự thắng lợi trọn vẹn, vĩ đại của quân và dân ta Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Nhưng ai là người nổ phát súng đầu tiên mở màn chiến dịch Buôn Mê Thuột? Sự thật về tiếng súng ấy như thế nào? Giờ G là giờ nào? Chính xác là mấy giờ?  Một câu hỏi lớn suốt 40 năm qua chưa có lời giải đáp. Có thể tất cả những chi tiết ấy cũng không có ý nghĩa to tát gì so với thắng lợi vĩ đại của cả dân tộc đã giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất Tổ quốc. Nhưng đó vẫn là câu hỏi tò mò, hiếu kỳ không chỉ riêng cho bao nhiêu người lính, mà đối với bao nhiêu nhà nghiên cứu, viết lịch sử truyền thống Quân đội Nhân dân Việt Nam, lịch sử trận đánh mở màn chiến dịch Tây Nguyên 1975.

        Làng tôi gần trăm người đi bộ đội thời chống Mỹ. Mười tám Liệt sĩ. Thương binh loại 1, 2, 3, 4 có. Lính có. Chỉ huy có. Hơn nửa phần trong số đó đánh nhau ở Tây Nguyên. Nhưng khi hỏi ai là người nổ phát súng đầu tiên mở màn chiến dịch Buôn Mê Thuột, mùng 10 tháng 3, năm 1975? Không ai biết. Hỏi bao nhiêu người nữa cũng không biết.

Anh Thiều Minh Liên là bộ đội đặc công 305 tham gia đánh nhiều mặt trận. Anh hay kể cho tôi nghe những trận đánh kỳ tài của bộ đội đặc công như trận Pha Thí, trận Cù Kiệt bên Lào. Rồi trận đánh sân bay U-ta-pao Thái Lan. Nhưng không thấy anh kể gì về trận đánh Buôn Mê Thuột. Một hôm anh Thiều Minh Liên đến nhà chơi, hát cho cả nhà tôi nghe ca khúc “Vô đền Sòng nghe hò sông Mã”, anh mới phổ nhạc thơ tôi. Anh có giọng ca trời phú. Chúng tôi vẫn gọi là giọng ca vàng. Anh tự hào đã dạy hát cho Trọng Tấn lúc còn nhỏ. Sau khi nghe anh hát xong, tôi mang cái phân vân bấy lâu nay của mình ra hỏi. Bỗng anh sôi nổi hẳn lên.

- Ông Sĩ! Ông Sĩ người làng Trịnh Lộc, Yên Phú, Yên Định, Thanh Hóa mềnh đấy. Tôi, ông Sĩ, ông Cộng, với ông Hòa anh ruột vợ chú (anh ruột vợ tôi là Đỗ Công Hòa, hy sinh ở Trảng Bàng, Tây Ninh), cùng nhập ngũ một ngày 20 tháng 6 năm 1968 mà. Cả 4 thằng cùng vào đặc công. Ông Hòa với ông Sĩ còn được rút đi học đặc công chiến lược. Các ông ấy biết lái tất cả các loại xe, lái được cả máy bay trực thăng. Chính ông Sĩ là người nổ phát súng mở màn chiến dịch Buôn Mê Thuột đấy. Ông Gián, Trịnh Hữu Gián, độ đội đặc công xịn, tôi gọi bằng chú, chính là người chỉ huy mũi đánh mở màn trận ấy đấy.

Quãng một tháng sau, anh Liên đem đến cho tôi ba tập “ Nhật ký và Hồi ký qua những năm tháng ở chiến trường miền Nam” của ông Trịnh Hữu Gián, thiếu tá, nguyên Tham mưu phó Trung đoàn đặc công 198, nguyên Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 2 Trung đoàn 198. Tôi đọc rất kỹ từng tập Nhật ký – Hồi ký” của ông. Nhưng các chi tiết sự kiện nổ súng mở màn thì ông ghi lại chưa rõ. Về tiếng súng đầu tiên, ông Trịnh Hữu Gián viết “2h địch đã phát hiện thấy ta. 2h 2 phút tên trực ban cùng 2 tên nữa mặc quần đùi áo thun bắn những loạt AR15 vào những đồng chí sau cùng của tổ thọc sâu”( Q3.tr85). Về giờ nổ súng, ông Gián viết “ Giờ G quy định là 2h30 phút sáng 10 -3-1975”. Ông kết luận “ Vậy là đặc công bắt buộc phải nổ súng sớm hơn 25 phút”. ( Q3. tr 90 ).

Và rồi anh Liên cũng đã bố trí để tôi được gặp anh Sĩ. Anh Sĩ kể:

- Lúc ấy, tôi ở C3, tức đại đội 3, Tiểu đoàn 2, Trung đoàn đặc công 198. Đại đội tôi được giao nhiệm vụ trực tiếp đánh sân bay dã chiến – Sân bay Hòa Bình, thị xã Buôn Mê Thuột. Trung đội đặc công của tôi có 38 đồng chí. Tất cả đang tập kết ở Buôn Sa Vằm, cách Ngã Sáu thị xã Buôn Ma Thuột 30 km. Tôi là Trung đội phó. Mũi phó 12 người. Tổ trưởng 3 người trực tiếp mở cửa mở cho toàn đơn vị.

Tôi ngắt lời anh:

-  Anh có nhớ mười hai người trong mũi do anh làm Mũi phó và 3 người do anh làm Tổ trưởng trực tiếp mở cửa mở không? Anh Sĩ lần lượt kể tên từng người: Sơn, Sĩ, Thắng, Hòa, Hoa, Chung, Dụng, Cường, Trâm, Đốc – Chính trị viên Đại đội 3 trực tiếp làm Mũi Trưởng... Tôi – Tổ trưởng trực tiếp.

Anh Sĩ bảo, tôi phân công anh Hoa, quê Thái Nguyên, chịu trách nhiệm mang bộc phá. Một quả 0,6 kg. Một quả 2 ki-lô-gam. Quả 2kg là để đánh vào trung tâm chỉ huy sân bay của địch. Anh Nguyễn Văn Thắng, quê Tuyên Quang, phụ trách B40. Tôi, tổ trưởng, phụ trách AK.

- Hai quả bộc phá ấy, quả nào là quả bộc phá lệnh giờ G mở màn cho toàn mặt trận? Quả bộc phá 2 kg dùng đánh vào Trung tâm Sở chỉ huy sân bay chính là quả bộc phá lệnh cho toàn mặt trận.

- Anh có nhớ quả bộc phá ấy là loại chất nổ gì không? 

Anh Sĩ cười hiền lành:

- Có chứ. Bằng chất nổ C4. Anh Thiều Minh Liên còn giải thích thêm “ Một lạng chất nổ C4 này có sức công phá bằng 1000 lít không khí thổi”. Khủng khiếp lắm.

-  Ai trực tiếp giao mệnh lệnh cho anh? Ai cho anh biết giờ G là 2 giờ? Hay anh chỉ biết đến giờ ấy là phải nổ được bộc phá?- Tôi hỏi.

Như để chắc chắn, anh Nguyễn Văn Sĩ lấy bút bi viết ra tờ giấy : Trước khi xuất kích ở Buôn Sa Vằm, Anh Biều, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 2, trực tiếp giao nhiệm vụ cho tôi. Còn đồng chí Vũ Lăng, Chính ủy Quân đoàn trực tiếp định giờ cho C3, 38 người chúng tôi: 2 giờ nổ bộc phá lệnh.

Không để mạch chuyện đi quá xa chủ đề, tôi kéo anh Sĩ vào câu chuyện.

- Các anh đã vào Sân bay như thế nào?

Anh kể:

- Chúng tôi cắt được bốn hàng rào: Hàng rào tôn cao 2,5m ngoài cùng dựng đứng dưới mương nước cạn; ba hàng rào dây thép gai bùng nhùng. Mỗi hàng rào cách nhau từ 5 đến 10 mét. Hàng rào đơn cuối cùng cách lô cốt đầu cầu 15m. Bỗng thấy một tên lính gác cách lô cốt đầu cầu gần 10m. Tên lính phát hiện ra tổ đột nhập của tôi. Nó la ú ớ không thành tiếng. Rồi bất ngờ nó lia luôn một băng AR15 . Cùng lúc, toàn sân bay báo động. Xác định đã bị lộ. Tình thế buộc phải nổ súng. Tôi nổ súng diệt luôn tên lính gác. Đồng thời tôi ra lệnh cho anh Hoa, số 1, đánh luôn quả bộc phá 0,6 kg phá hàng rào đơn lao vào.

- Đây có phải là tiếng bộc phá lệnh mở màn cho chiến dịch Buôn Mê Thuột không? Lúc này là mấy giờ?

-  Đáng lẽ, phải là tiếng bộc phá 2kg đánh vào Trung tâm sở chỉ huy sân bay cơ. Đây chính là tiếng bộc phá lệnh cho toàn mặt trận ngoài mong muốn. Lúc này là 2 giờ kém 10 phút.

Bỏ qua lô cốt đầu cầu. Cả ba chúng tôi lao thẳng vào lô cốt Trung tâm Sở chỉ huy sân bay. Tôi ra lệnh cho anh Hoa đánh bộc phá 2 kg. Rất tuyệt vời là, quả bộc phá của chúng tôi diệt gọn toàn bộ lô cốt Trung tâm chỉ huy này.

So với giờ G quy định, chúng tôi cho bộc phá lệnh (quả 0,6 kg) nổ sớm hơn 10 phút. Đến 2 giờ, toàn bộ sân bay đã bị chúng tôi tiêu diệt hoàn toàn. Nhưng không biết dưới chỉ huy sở của chúng có một hầm ngầm nên bỏ sót. Chúng chống cự quyết liệt. Nhưng cứ vài chục phút chúng tôi lại ném một quả thủ pháo vào miệng hầm. Chúng không lên được. Mãi đến gần 10 giờ sáng, chúng tôi dọa đổ xăng đốt chúng mới chịu đầu hàng.    

Hầu hết các tư liệu, các bài viết về sự kiện này đều nói rất khái quát. Điểm chung là, tất cả các bài viết khẳng định bộ đội đặc công Trung đoàn 198 nổ súng đánh sân bay Hòa Bình mở màn chiến dịch nhưng không viết cụ thể: Ai đã được giao nhiệm vụ nổ phát súng mở màn cho toàn chiến dịch? Giờ G là mấy giờ? Rồi tôi đọc cho anh nghe những đoạn tôi ghi chép được nói về sự kiện tiếng súng mở màn chiến dịch Buôn Mê Thuột của các tướng lĩnh.

Anh Sĩ bảo:

- Đúng là Tướng viết thì không được bàn thật. Nhưng các vị ấy cũng chỉ nghe cấp dưới báo cáo lại thôi. Có ai trực tiếp đâu. Đó là cách viết tổng quát cả chiến dịch. Làm gì có chuyện đồng loạt cùng nổ súng như thế. Chính xác là  2 giờ kém 10 phút, thằng lính gác của ngụy phát hiện thấy chúng tôi. Nó bắn một loạt AR15. Ngay lập tức, tôi lia một loạt AK. Nó chết tại chỗ. Không đến một phút sau, tôi ra lệnh cho anh Hoa đánh quả bộc phá 0,6 kg phá hàng rào đơn. Nếu tính tiếng bộc phá lệnh cho Mặt trận, thì 2 giờ kém 10 phút là đúng nhất.

Tôi đọc lại đoạn Nhật ký và Hồi ký của ông Trịnh Hữu Gián “2h địch đã phát hiện thấy ta”. “Song so với thời gian giờ G quy định là 2h30 phút sáng 10-3-1975… đặc công bắt buộc phải nổ súng sớm hơn 25 phút”. ( Q3. tr 90 ).

Tôi hướng về anh Sĩ:

-  Ông Gián vừa chiến đấu, vừa là chỉ huy của anh. Chẳng nhẽ ông viết lại không đúng?

- Chỗ này có vẻ ông Gián nhầm lẫn. Không thể có chuyện nổ súng sớm hơn 25 phút được. Đánh phối hợp phải hợp đồng chặt chẽ. Nếu nổ súng sớm, các đơn vị khác chưa tập kết được, pháo, xe tăng, bom xăng của địch chỉ trong chốc lát nó diệt hết. Làm sao có chuyện sớm hơn so với quy định 25 phút. Cứ theo ông Gián viết, giờ G là 2h30 phút. Nổ súng sớm 25 phút. Vậy bộc phá lệnh sẽ nổ lúc 2h5 phút? Không đúng. Thực tế, chúng tôi đã nổ bộc phá lúc 2 giờ kém 10 phút. Đó là tiếng bộc phá đầu tiên trên toàn Mặt trận. Còn quả bộc phá 2 kg, được giao đánh Trung tâm Sở chỉ huy sân bay làm bộc phá lệnh cho toàn Mặt trận thật sự thì lại nổ sau quả bộc phá 0,6 kg vài phút.

Tôi nói vui:

-  Chiến công có ý nghĩa Lịch sử to lớn thế sao từ trước tới nay không thấy báo chí nào viết về các anh?

Anh Sĩ chậm dãi :

-  Viết cái chi. Cả nước mình có bao nhiêu trận đánh lịch sử. Ai cũng đưa, ai cũng viết, ai cũng đòi kỷ niệm Nhà nước mình lấy của mô.

- Các anh có được tặng thưởng huân huy chương gì không?

Vẫn cái giọng hiền lành thật thà, anh Sĩ đáp:

- Có được thưởng Huân chương Giải phóng nhưng là thưởng hồi đánh Cù Kiệt bên Lào chứ không phải trận Buôn Mê Thuột. Trận này chỉ được Bằng khen thôi.

- Sao lại thế? Các anh phải được phong Anh hùng mới phải.

Anh Sĩ nói ngay:

- Không phải kỷ luật bắt đi tù là may lắm rồi chứ còn đòi Anh hùng.

Tôi ngạc nhiên:

- Tại sao lại kỷ luật? Tại sao lại đi tù?

- Chú ơi, đánh hợp đồng binh chủng đòi hỏi giờ nổ súng (gọi là giờ G đấy) phải rất chính xác. Nếu nổ sớm năm sáu phút thôi thì tác hại vô cùng to lớn. Có khi nướng cả Trung đoàn, cả Sư đoàn hoặc mấy Sư đoàn ấy chứ. Đằng này sớm 10 phút. May là mình giải quyết gọn gàng sân bay, sở chỉ huy, tổng kho Mai Hắc Đế và toàn mặt trận tháng lợi giòn giã mình mới được bằng khen. Chứ nếu trục trặc thì tù thật chứ tù bỡn à. Mà chưa chắc mình có còn mà về để đi tù nữa không tề! Nói như thế để thấy, việc ông Gián nói đặc công nổ súng sớm 25 phút so với quy định và giờ G là 2 giờ 30 phút là không có cơ sở.

Sau một hồi tranh luận, anh Sĩ tâm tình:

- Nếu không nổ súng sớm 10 phút so với quy định chắc cũng được Anh hùng đấy. Vì trước lúc xuất phát, phóng viên mặt trận đã chụp ảnh 38 chúng tôi rồi còn.

Tôi hỏi ngay:

- Anh có còn giữ được tấm ảnh ấy không?

Anh Sĩ đáp:

- Mãi ngày mùng 10 tháng 3 năm 2013, khi Ban liên lạc những người lính đánh trận mở màn chiến dịch Tây Nguyên mời họp mặt, dưới sự bảo trợ của ông Nguyễn Văn Khai - Chủ tịch Tập đoàn Đông Nam dược Bảo Long, chúng tôi cũng mới được gặp nhau. Tôi mới biết có ảnh chứ trước đây họ chụp lúc nào mình có biết mô.

- Thế là sau 38 năm?

- Vâng.

- Trong số 38 người được giao làm nhiệm vụ đặc biệt ấy có hy sinh người nào không?

- Rất may, - Anh Sĩ đáp,- Chúng tôi chỉ hy sinh có hai người. Nhưng chỉ có anh Hoa, người trực tiếp đánh hai quả bộc phá là đến bây giờ vẫn chưa liên lạc được.

Tôi động viên, chắc chắn là các anh sẽ liên lạc được thôi. Chuyện trò râm ran hẳn lên. Gần như chốt lại buổi gặp mặt, tôi hỏi anh Sĩ:

-  Kỷ niệm nào nhớ nhất trong cuộc đời bộ đội đặc công chiến đấu của anh?

Anh Sĩ cười:

-  2 giờ kém 10 phút ngày 10 tháng 3 năm 1975 chắc chắn là kỷ niệm sâu sắc nhất, đáng nhớ nhất trong cuộc đời lính đặc công của tôi.

- Cảm ơn anh. Cuộc gặp gỡ với anh hôm nay chắc chắn cũng là một kỷ niệm không thể quên đối với tôi. Tôi đã biết được sự thật về tiếng súng mở màn chiến dịch Buôn Mê Thuột ngày mùng 10 tháng 3 năm 1975.

                                                 (Nguồn: Báo Văn nghệ số 13/2015)